Capital Ideas^TM

“De Amerikaanse staatsschuld blijft maar stijgen. Is dat geen enorm probleem?” Praktisch bij elk klantoverleg komt de vraag wel aan de orde.

Mijn antwoord was altijd, hoe flauw het misschien ook klinkt: “Het is pas een probleem als het een probleem wordt.” Daarmee bedoel ik wanneer beleggers in Amerika en in het buitenland geen Amerikaanse Treasuries meer willen hebben.

Het is niet te zeggen of dat ooit zal gebeuren, maar we hebben bij andere landen gezien dat het een probleem wordt als de staatsschuld hoger is dan het bruto binnenlands product (BBP). In het verleden was het zo dat als de rente in een land hoger was dan het groeicijfer, de extra inkomsten die de economie elk jaar opleverde minder waren dan de rente die moest worden betaald op de schuld, met als gevolg dat de schuld automatisch toenam.

De VS had die drempel nog lang niet bereikt. Maar nu wel.

Volgens schattingen van het Congressional Budget Office (CBO) zal de staatsschuld van de VS volgend jaar meer dan 100% van het BBP bedragen en in de daaropvolgende decennia snel stijgen. Wat opvalt is dat in de CBO-prognose ervan wordt uitgegaan dat alle wetsontwerpen in de huidige vorm worden aangenomen, wat zou betekenen dat de federale belastingverlagingen die in 2017 zijn doorgevoerd, komen te vervallen. Als dat niet gebeurt, zouden de cijfers nog hoger uit kunnen komen.

De totale schuld van de VS bedroeg op 30 juni 2023 meer dan 33 biljoen dollar. Dit zorgde er deze maand al bijna voor dat de overheid op slot ging en volgende maand is er opnieuw het risico van een shutdown als het Congres gaat ruziën over de begrotingsprioriteiten.

Zit Amerika meteen in de problemen als de staatsschuld de 100% van het BBP overstijgt? Waarschijnlijk niet. Ook in andere landen is de schuldratio wel eens hoger geweest en was er geen noemenswaardige verstoring. Een aantal van die landen had echter een unieke dynamiek waarvan in de VS geen sprake is, zoals een grote voorraad binnenlands spaargeld waardoor ze minder afhankelijk waren van buitenlandse beleggers om hun schuld aan te houden.

Daar staat tegenover dat de Amerikaanse dollar sinds jaar en dag de meest gebruikte reservevaluta is en dat zal waarschijnlijk ook zo blijven. Dit alles maakt het moeilijk om te voorspellen of, en zo ja wanneer, de schuld een probleem wordt of om lering te trekken uit de aanpak van andere landen. In het verleden zijn er wel vaker landen in gebreke gebleven bij het aflossen van hun schulden, maar meestal was dat in tijden van oorlog of als gevolg van een natuurramp.

Dat neemt niet weg dat de schulddynamiek in de VS zich op een manier ontwikkelt die aandacht vereist. In de komende vijf jaar zullen de netto rentebetalingen op de schuld naar verwachting de defensie-uitgaven overstijgen. De komende 10 jaar zullen deze rentebetalingen naar verwachting stijgen van 476 miljard dollar naar 1,44 biljoen dollar. Dit betekent dat de rentebetalingen tegen 2033 nog eens 10,6% extra van de inkomsten van de federale overheid zullen opslokken.

Wat zijn de gevolgen van een te hoge schuld?

Als de schuldniveaus blijven stijgen, kan de federale overheid gedwongen worden om moeilijke beleidskeuzes te maken, wat gevolgen kan hebben voor bedrijven, sectoren en consumenten. Het ligt voor de hand dat dit tot structureel hogere rentes zal leiden, omdat een groter aanbod van schatkistpapier hogere rente tot gevolg zal hebben. Het kan zijn dat er hogere belastingen nodig zijn om aan de betalingsverplichtingen te voldoen.

Er kan ook een tragere economische groei worden verwacht, omdat de overheidsuitgaven moeten worden gebruikt voor schuldaflossing. Voor beleggers zou dit op termijn kunnen leiden tot lagere rendementen op de aandelenmarkt, vanwege de sterke langetermijncorrelatie tussen groei van het BBP en rendement op de markt.

Het is niet zo vreemd dat de “schuldvraag” zo vaak wordt gesteld. Maar tegenwoordig beantwoord ik die vraag meestal met: “De Federal Reserve kan de rente niet blijven verhogen omdat de staatsschuld hierdoor onbetaalbaar wordt.”

Maar het is wel zo dat de Fed niet verplicht is om de overheid te helpen om haar schulden af te betalen. Het is de taak van de Fed om te zorgen voor maximale werkgelegenheid en voor stabiele prijzen. De enige reden voor de centrale bank om beleidskeuzes te maken die gunstig zijn voor het afbetalen van de staatsschuld is als ze in een te hoog oplopende schuld een bedreiging ziet voor het uitvoeren van haar taak. En dan nog ligt het niet erg voor de hand om die twee grootheden aan elkaar te koppelen.

Als het Congres het niet eens is met het vermeende gebrek aan zorg van de Fed voor de begrotingspositie van de overheid, kan het het mandaat van de Fed wijzigen of de Fed onder zijn toezicht plaatsen. De geschiedenis wijst echter uit dat het vaak niet goed gaat met de economieën van landen waarvan de centrale banken niet langer een onafhankelijke positie hebben.

Ik wil hiermee niet suggereren er een Amerikaanse schuldencrisis op komst is of dat de Fed haar onafhankelijkheid dreigt te verliezen. Maar gezien het feit dat de situatie in zo'n korte tijd is verslechterd, wordt het steeds moeilijker om hard te maken dat de schuld er niet toe doet.

Er zijn geen eenvoudige oplossingen voor het schuldenprobleem van de VS. Maar met een schuldenlast van 33 biljoen dollar die alleen nog maar verder oploopt zit er voor beleidsmakers niets anders op dan de situatie nu aan te pakken of in de niet al te verre toekomst de gevolgen voor de markt en de economie op te vangen.